Soạn bài Bồng chanh đỏ
* Chuẩn bị đọc
Câu hỏi (trang 19 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Theo em, chúng ta có nên nuôi nhốt các loài động vật hoang dã hay không? Vì sao?
Trả lời:
– Theo em, chúng ta không nên nuôi nhốt các loài động vật hoang dã. Vì không phải giống loài động vật nào cũng phù hợp với môi trường của con người hay những hộ gia đình xung quanh sẽ làm ảnh hưởng tới sức khỏe, bản năng và thần kinh của động vật.
* Trải nghiệm cùng văn bản
1. Tưởng tượng: Em hình dung như thế nào về vẻ đẹp của chim bồng chanh đỏ qua lời miêu tả của chú bé Hoài?
Vẻ đẹp của chim bồng chanh đỏ qua lời miêu tả của chú bé Hoài là:
– Cái mỏ nhọn hoát và oai vệ, dài như một cái quản bút.
– Lông ức hung hung vàng, toàn thân đều đỏ hồng như một đốm lửa.
– Đôi cánh rất đẹp.
2. Dự đoán: Điều gì sẽ xảy ra khi hai anh em ra đầm nước, nơi chim bồng chanh làm tổ?
– Điều sẽ xảy ra khi hai anh em ra đầm nước, nơi chim bồng chanh làm tổ: Chim bồng chanh đỏ đã xuất hiện trong tổ cùng với các chú chim con và niềm khao khát có được chim bồng chanh đỏ của anh anh em Hoài.
3. Suy luận: Hành động vuốt ve đôi cánh mượt mà của chú chim bồng chanh thể hiện nét tính cách gì của Hoài?
-Hành động vuốt ve đôi cánh mượt mà của chú chim bồng chanh thể hiện nét tính cách của Hoài: yêu thương động vật, nâng niu, yêu quý.
4. Liên hệ: Em đã bao giờ trải nghiệm cảm giác “tiếc ngẩn tiếc ngơ” khi từ bỏ một thứ mình yêu thích?
– Cảm giác “tiếc ngẩn tiếc ngơ” đã đến với em khi em phải nhường con búp bê yêu thích của mình cho em gái, nhưng em nghĩ em bé nên chiều em một chút thế là em không buồn nữa.
* Suy ngẫm và phản hồi
Nội dung chính: Tác phẩm Bồng chanh đỏ đã kể về những kỉ niệm đáng nhớ thời thơ ấu của hai anh em Hiền, cả hai anh em đều là những người rất yêu thích động vật, đặc biệt là các loài chim. Hai anh em luôn tìm tòi, khám phá về thế giới của các loài chim.
Câu 1 (trang 24 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Xác định để tải và nội dung bao quát của văn bản.
Trả lời:
– Truyện Bồng chanh đỏ kể về hai anh em chủ bé Hoài vốn yêu thích loài chim bồng chanh đỏ ở đầm nước quê hương nên đã tìm cách bắt chúng về nuôi. Vừa bắt xong, hai anh em quyết định trả chú chim về lại tổ để vợ chồng chủ có cuộc sống tự do.
Câu 2 (trang 24 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Liệt kê các chi tiết miêu tả hành động, tình cảm, suy nghĩ của nhân vật Hoài trong các thời điểm:
– Khi vợ chồng bồng chanh đỏ mới đến ở đầm nước.
– Khi đi bắt chim bằng chanh đỏ với anh Hiền trong đêm.
– Khi ra đầm nước một mình sau sự kiện anh Hiền trả chim bổng chanh về tổ cũ.
Từ những chi tiết đó, em có nhận xét gì về sự chuyển biến trong tình cảm và nhận thức của nhân vật Hoài?
Trả lời:
|
Hoàn cảnh |
Chi tiết miêu tả nhân vật Hoài |
Nhận xét (về sự chuyển biến của Hoài) |
||
|
Hành động |
Tình cảm |
Suy nghĩ |
||
|
Khi vợ chồng bồng chanh đỏ mới đến ở đầm nước. |
Ngày nào cũng ra đầm nước ngắm nhìn. |
Say mê vẻ đẹp của bồng chanh đỏ. |
Bồng chanh đỏ là giống chim quý. |
– Về mặt nhận thức: Chú bé Hoài đã chuyển từ mong muốn sở hữu giống chim quý hiếm đến việc tôn trọng cuộc sống tự do của vợ chồng bồng chanh đỏ. – Về mặt tình cảm: Chú bé Hoài chuyển từ tình yêu ích kỉ đối với chim bồng chanh sang tình cảm vị tha, lo lắng, biết cầu mong điều tốt đẹp cho gia đình bồng chanh đỏ. |
|
Khi đi bắt chim bồng chanh đỏ vói anh Hiền trong đêm |
– Sẵn sàng lội xuống bùn. – Thò tay vào tổ bắt chim. – Vuốt ve chú chim khi bắt được nó. |
– Hồi hộp, lo lắng khi tham gia bắt chim. – Tức giận anh Hiền vì thả chim bồng chanh về lại tổ. |
Đi bắt chim quý để được sở hữu chúng. |
|
|
Khi ra đầm nước một mình sau sự kiện anh Hiền trả chim bồng chanh về tổ cũ. |
Lén anh Hiền đi bắt chim bồng chanh một mình. |
– Hào hứng với kế hoạch riêng (đi bắt chim một mình để khoe với lũ bạn). – Thương chim bồng chanh vì phải sơ tán khỏi tổ. |
Có thể quay trở lại bắt chim bồng chanh đỏ. |
|
Câu 3 (trang 25 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Phân tích một số điểm giống và khác nhau (trong suy nghĩ, tình cảm, hành động) của Hiển và Hoài. Qua việc miêu tả hai nhân vật này, nhà văn thể hiện cách nhìn cuộc sống, con người như thế nào?
Trả lời:
– So sánh nhân vật Hiền và Hoài (trong suy nghĩ, tình cảm, hành động). Giống nhau:
+ Về tình cảm: đều yêu mến chim bằng chanh đỏ.
+ Về suy nghĩ: đều có ý định ban đầu là bằng mọi cách phải sở hữu được loài chim quý này.
Khác nhau:
+ Về suy nghĩ: Anh Hiền chín chắn, chững chạc và ý thức về việc tôn trọng quyền tự do của đôi chim bằng chanh trước chú bé Hoài. Anh chính là người phân tích để Hoài hiểu tại sao không nên bắt chim về nhà nuôi.
+ Về hành động: Anh Hiền có hành động quyết liệt trong việc ngăn cản Hoài bắt chim bồng chanh lần thứ hai. Đó là hành động bảo vệ dựa trên sự yêu thương và hiểu biết.
– Nhận xét. Qua việc miêu tả hai nhân vật Hiền – Hoài, nhà văn Đỗ Chu đã thể hiện cách nhìn cuộc sống, con người cái nhìn nhân ái, đôn hậu, đề cao tình yêu thương, vị tha (biết nghĩ cho người khác) và thái độ tôn trọng quyền tự do của mọi người, mọi sinh vật sống.
Câu 4 (trang 25 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Lựa chọn và phân tích ý nghĩa của một số chi tiết tiêu biểu trong truyện.
Trả lời:
– Một số chi tiết tiêu biểu sau đây có thể lựa chọn để phân tích ý nghĩa:
|
Chi tiết tiêu biểu |
Ý nghĩa, tác dụng |
|
Anh Hiền trả lại chim bồng chanh vào tổ sau khi bắt được. |
– Thể hiện tính cách chín chắn của nhân vật, nhận thức được sự sai trái của hành động bắt chim. – Chi tiết gây nên thái độ chống đối ngầm của Hoài, thúc đẩy sự kiện Hoài một mình đi bắt chim bồng chanh. |
|
Anh Hiền ngăn Hoài bắt lại chim bồng chanh lần hai. |
– Chi tiết cho thấy lòng nhân hậu, biết nhận sai của chú bé Hoài. – Chi tiết hóa giải mâu thuẫn giữa hai anh em Hiền – Hoài. |
|
Hoài thầm trò chuyện cùng với chim bồng chanh sau khi biết chúng phải bỏ tổ mà đi. |
– Chi tiết thể hiện tình yêu thương của Hoài dành cho loài chim bồng chanh. – Chi tiết cũng chứa đựng niềm hi vọng. Hi vọng chim bồng chanh về lại tổ cũ với cuộc sống ấm êm để hai anh em không còn ân hận vì trót phá tổ của chúng. |
Câu 5 (trang 25 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Chủ đề của truyện này là gì? Nêu một vài căn cứ giúp em xác định chủ đề
Trả lời:
– Chủ đề của truyện Bồng chanh đỏ là: tình yêu thương và sự tôn trọng quyền sống tự do đối với loài vật.
– Căn cứ để xác định chủ đề:
+ Sự kiện: phát hiện chim bồng chanh, đi bắt giống chim quý, trả chim về tổ cũ, lén đi bắt chim một mình, mong ước cuộc sống yên ổn cho gia đình chim bằng chanh đỏ.
+ Nhân vật và mối quan hệ giữa nhân vật với hoàn cảnh và các nhân vật khác: chủ bé Hoài trong mối quan hệ với không gian làng quê, với đầm sen thơ mộng, nơi sinh sống của giống chim quý, mối quan hệ giữa Hoài với anh trai (người truyền cho cậu bé tình yêu, niềm say mê các giống chim quý hiếm), với những người xung quanh (lũ bạn cũng say mê chim bồng chanh).
+ Chi tiết và mối quan hệ giữa các chi tiết: nhan đề Bồng chanh đỏ và mối quan hệ giữa nhan đề này với một loạt các chi tiết như phát hiện ra chim bồng chanh, đi tìm bắt chim, háo hức vì bắt được chim quý, thả chim về tổ cũ, lén bắt lại chim và thái độ, cách ứng xử của các nhân vật sau khi nhận thức được vấn đề (yêu thương, tôn trọng, bảo vệ, mong muốn điều tốt đẹp cho chim bồng chanh).
+ Điểm nhìn, ngôi kể, cách kể chuyện: nhân vật Hoài – một nhân vật trong truyện – kể lại câu chuyện của anh em minh. Ngôi kể thứ nhất này tạo nên cách nhìn chủ quan, nhiều cảm xúc, suy nghĩ và điểm nhìn trong sáng, chân thực của một chủ bé nông thôn tinh nghịch nhưng nhân hậu, biết nhận lỗi và sửa sai.
Câu 6 (trang 25 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Lời nhắn nhủ của chú bé Hoài dành cho vợ chồng bồng chanh đỏ ở cuối truyện gọi cho em suy nghĩ gì về cách ứng xử của con người với loài vật? Viết khoảng năm câu để trả lời câu hỏi này.
Trả lời:
Đoạn văn tham khảo
Hai anh em Hiền và Hoài rất yêu thích các loài chim, nhất là Hiền cậu rất am hiểu những kiến thức về các loài chim, khi gặp bất cứ loài chim nào cậu cũng có thể gọi tên và nói về những đặc điểm liên quan của chúng. Một hôm, hai anh em nhìn thấy loại chim khá hiếm và đẹp làm tổ ở đầm sen của làng, đó là một đôi bồng chanh đỏ. Hiền và Hoài rất vui, mỗi ngày đều ra ngắm nghía chúng, một hôm trăng sáng, trời đầy sao, sau khi ăn cơm xong Hiền rủ em ra đầm sen, mục đích là để bắt đôi bồng chanh đỏ này về nuôi. Hai anh em Hiền và Hoài phải vất vả mãi, cuối cùng Hiền cũng bắt được một chú bồng chanh đỏ, tuy nhiên cuối cùng trong ánh nhìn tiếc nuối của Hoài, Hiền đã thả chú bồng chanh đỏ đó lại tổ. Vì thương đàn con nhỏ của chúng nên Hiền đã không nỡ giữ những chú chim đó lại mà thả nó về với thiên nhiên. Sau này hai anh em vẫn rất nhớ nhung chúng, nhưng qua đó hai anh em đã học được một bài học về tình yêu, biết bản thân không nên chiếm hữu, phải nghĩ cho hạnh phúc của những người mà ta yêu quý.
Xem thêm các bài soạn văn lớp 8 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:
Tri thức ngữ văn trang 18
Bồng chanh đỏ
Bố của Xi-mông (Simon)
Đảo sơn ca
Thực hành tiếng Việt trang 32