Giải bài tập Lịch sử lớp 8 Bài 21: Phong trào chống Pháp của nhân dân Việt Nam trong những năm cuối thế kỉ XIX
Giải Lịch sử 8 trang 85
Mở đầu trang 85 Bài 21 Lịch Sử 8: Phong trào yêu nước chống Pháp những năm cuối thế kỉ XIX diễn ra như thế nào? Có những cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nào?
Trả lời:
– Cuối thế kỉ XIX, ở Việt Nam đã diễn ra phong trào Cần vương (1885 – 1896) và phong trào nông dân Yên Thế (1884 – 1913). Đây là các phong trào đấu tranh yêu nước theo khuynh hướng phong kiến, lôi cuốn đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia. Mặc dù diễn ra sôi nổi, quyết liệt, nhưng các cuộc đấu tranh này chưa đi đến thắng lợi cuối cùng.
1. Phong trào Cần vương (1885 – 1896)
Câu hỏi trang 85 Lịch Sử 8: Quan sát lược đồ 21.1, dựa vào thông tin trong bài học, em hãy nêu tên và vị trí diễn ra một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu. Điểm chung của các cuộc khởi nghĩa này là gì?
Trả lời:
– Tên, vị trí diễn ra một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong phong trào Cần vương:
+ Khởi nghĩa Ba Đình do Phạm Bành và Đinh Công Tráng lãnh đạo – diễn ra tại ba làng Thượng Thọ, Mậu Dịch, Mỹ Khê (nay thuộc xã Ba Đình, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa).
+ Khởi nghĩa Bãi Sậy do Đinh Gia Quế và Nguyễn Thiện Thuật lãnh đạo – diễn ra tại vùng Bãi sậy, phủ Khoái Châu (nay thuộc tỉnh Hưng Yên), sau đó mở rộng ra các tỉnh: Hải Dương, Bắc Ninh, Quảng Ninh.
+ Khởi nghĩa Hương Khê do Phan Đình Phùng và Cao Thắng lãnh đạo – diễn ra tại 4 tỉnh Bắc Trung Kì là: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình.
– Điểm chung của các cuộc khởi nghĩa này:
+ Là các cuộc đấu tranh yêu nước theo khuynh hướng phát triển, chịu sự chi phối của “chiếu Cần vương”.
+ Mục tiêu cao nhất là: đánh đuổi thực dân Pháp, giành lại nền độc lập dân tộc.
+ Đặt dưới sự lãnh đạo của các văn thân, sĩ phu yêu nước.
+ Lôi cuốn nhiều các tầng lớp nhân dân tham gia, trong đó đông đảo nhất là nông dân.
+ Hình thức đấu tranh chủ yếu là khởi nghĩa vũ trang, các nghĩa quân dựa vào địa thế hiểm trở để xây dựng căn cứ chiến đấu.
+ Kết quả: thất bại.
+ Các cuộc khởi nghĩa này có ý nghĩa lịch sử to lớn, cụ thể là: làm tiêu hao một bộ phận sinh lực quân Pháp; góp phần làm chậm quá trình bình định Việt Nam của thực dân Pháp và để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu cho các cuộc đấu tranh yêu nước sau này.
Câu hỏi trang 85 Lịch Sử 8: Tại sao lại gọi là “Phong trào Cần vương”?
Trả lời:
– Sau thất bại trong cuộc phản công quân Pháp tại Kinh thành Huế, Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi ra sơn phòng Tân Sở (Quảng Trị). Tại sơn phòng Tân Sở, ngày 13/7/1885, Tôn Thất Thuyết lấy danh vua Hàm Nghi ban dụ Cần vương, kêu gọi toàn dân khởi nghĩa giúp vua cứu nước. Từ đó, một phong trào yêu nước chống Pháp bùng nổ và đi vào lịch sử với tên gọi là Cần vương.
2. Khởi nghĩa Yên Thế (1884 – 1913)
Giải Lịch sử 8 trang 87
Câu hỏi trang 87 Lịch Sử 8: Em hãy xây dựng một trục thời gian từ năm 1884 đến năm 1913 thể hiện những diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Yên Thế.
Trả lời:
Luyện tập – Vận dụng
Luyện tập 1 trang 87 Lịch Sử 8: Khởi nghĩa Yên Thế có đặc điểm gì khác so với các cuộc khởi nghĩa trong phong trào Cần vương?
Trả lời:
(*) Bảng so sánh: điểm khác biệt giữa phong trào Cần vương và khởi nghĩa Yên Thế
|
|
Phong trào Cần vương (1885 – 1896) |
Khởi nghĩa Yên Thế (1884 – 1914) |
|
Tư tưởng |
Chịu sự chi phối của chiếu Cần vương (ban ra ngày 13/7/1885). |
Không chịu sự chi phối của chiếu Cần vương |
|
Phương hướng đấu tranh |
Đánh đuổi thực dân Pháp, giành độc lập dân tộc, khôi phục lại chế độ phong kiến chuyên chế. |
Chống lại chính sách cướp bóc, bình định quân sự của Pháp, bảo vệ quê hương,… => chưa đưa ra phương hướng đấu tranh rõ ràng. |
|
Lực lượng lãnh đạo |
Các văn thân, sĩ phu yêu nước chủ động đứng lên dựng cờ khởi nghĩa theo tiếng gọi Cần vương. |
Các thủ lĩnh nông dân có uy tín, được nghĩa quân bầu lên.
|
|
Phạm vi, quy mô |
Diễn ra trên phạm vi rộng lớn, nhất là ở Bắc Bì và Trung Kì; kéo dài 11 năm (1885 – 1896). |
Diễn ra chủ yếu tại địa bàn huyện Yên Thế (Bắc Giang); kéo dài 30 năm (1884 – 1913). |
Vận dụng 2 trang 87 Lịch Sử 8: Em hãy tìm hiểu thêm về các cuộc đấu tranh chống Pháp những năm cuối thế kỉ XIX theo những gợi ý sau: tên cuộc khởi nghĩa, thời gian, người lãnh đạo, lực lượng tham gia, địa bàn hoạt động, những trận đánh tiêu biểu.
Trả lời:
(*) Tham khảo: Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong phong trào đấu tranh chống Pháp cuối thế kỉ XIX
|
|
Khởi nghĩa Hương Khê |
Khởi nghĩa Yên Thế |
|
Thời gian |
1885 – 1896 |
1884 – 1913 |
|
Người lãnh đạo |
Phan Đình Phùng và Cao Thắng |
Đề Nắm, sau đó là Đề Thám (Hoàng Hoa Thám). |
|
Lực lượng tham gia |
Đông đảo các tầng lớp nhân dân, nhất là nông dân |
Nông dân |
|
Địa bàn hoạt động |
Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình |
Chủ yếu ở vùng núi rừng Yên Thế (Bắc Giang). |
|
Trận đánh tiêu biểu |
– Trận tấn công đồn Trường Lưu (tháng 5/1890) – Trận tập kích thị xã Hà Tĩnh (tháng 8/1892) – Trận tấn công đồn Nu (1893). |
– Trận đánh ở Cao Thượng (tháng 11/1890) – Trận đánh ở Hố Chuối (tháng 12/1890) – Trận đánh ở Đồng Hom (1892). |