Giải VTH Ngữ văn lớp 7 Phần đọc
Văn bản 1. Đợi mẹ
Bài tập 1 trang 67 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Hoàn thành bảng khái quát một số đặc điểm của thơ:
|
Mục đích sáng tác |
Sáng tác nhằm bộc lộ tình cảm |
|
Ngôn ngữ thơ |
|
Trả lời:
|
Mục đích sáng tác |
Sáng tác nhằm bộc lộ tình cảm, cảm xúc của nhà thơ trước những khoảnh khắc của đời sống. Đọc thơ trước hết là tìm hiểu, lắng nghe, chia sẻ những tình cảm, cảm xúc ấy qua ngôn ngữ thơ. |
|
Ngôn ngữ thơ |
Ngôn ngữ thơ có khả năng truyền cảm, lan tỏa tình cảm, cảm xúc nhờ được tổ chức một cách đặc biệt, độc đáo thể hiện qua cách dùng từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, các biện pháp tu từ,… |
Bài tập 2 trang 67 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Văn bản Đợi mẹ thuộc thể thơ gì? Dấu hiệu nào giúp em nhận biết điều đó?
Trả lời:
Văn bản đợi mẹ thuộc thể thơ tự do vì số tiếng trong mỗi dòng thơ không bằng nhau.
Bài tập 3 trang 67 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Tìm những biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ Đợi mẹ. Cho biết hiệu quả nghệ thuật của những biện pháp tu từ đó.
Trả lời:
– Biện pháp tu từ:
+ Nhân hóa: nỗi đợi nằm mơ
+ Điệp ngữ: em bé nhìn, lẫn
– Hiệu quả nghệ thuật: Làm cho nỗi nhớ, đợi chờ thêm sinh động, chân thật, khiến người đọc cũng có một cảm giác cô đơn, buồn, một chút xúc động.
Bài tập 4 trang 67 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Bài thơ Đợi mẹ thể hiện cảm xúc, tình cảm gì của tác giả? Hoàn thành bảng sau để làm rõ cảm xúc, tình cảm đó:
|
Tình cảm / Cảm xúc |
Từ ngữ, hình ảnh thơ |
Cảm nhận của người đọc |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Trả lời:
|
Tình cảm / Cảm xúc |
Từ ngữ, hình ảnh thơ |
Cảm nhận của người đọc |
|
Mong ngóng, mẹ về |
Em bé ngồi nhìn ra ruộng lúa, vầng trăng, chưa nhìn thấy mẹ. Chờ tiếng bàn chân mẹ. |
Em bé rất nhớ mẹ, lo lắng cho mẹ, nhớ nhung mẹ. Em bé rất yêu thương mẹ của mình. |
|
Thương yêu mẹ. |
Mẹ lẫn trên cánh đồng, bàn chân mẹ lội bùn ì oạp phía đồng xa |
Người đọc cảm nhận về tình mẫu tử, sự gắn kết yêu thương giữa những người trong gia đình qua bài thơ. |
Bài tập 5 trang 68 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Viết một đoạn văn ngắn (5 – 7 câu) trình bày suy nghĩ của em về tình mẫu tử.
Trả lời:
Cuộc sống con người có rất nhiều tình cảm thiêng liêng đáng quý, đáng trân trọng nhưng có lẽ tình cảm đẹp đẽ nhất không gì sánh bằng chính là tình mẫu tử. Tình mẫu tử là tình cảm yêu thương, sự nâng niu, quan tâm chăm sóc bằng cả tấm lòng mà mẹ dành cho con đồng thời là tình yêu thương, sự biết ơn, kính trọng mà người con dành cho mẹ mình. Mẹ là người mang nặng đẻ đau, đem ta đến với thế giới này, trao cho ta sự sống và tình yêu thương. Từ tình yêu thương đó, mẹ dành hết tâm huyết để chăm sóc, dạy dỗ ta nên người, hun đúc cho ta những tình cảm cao quý khác với một mong ước ta trở thành người có ích cho xã hội và có một tấm lòng lương thiện. Từ ý nghĩa cao đẹp đó, mỗi người con cần có trách nhiệm yêu thương mẹ, tích cực học tập, trau dồi kiến thức để trở thành một người hiền tài giúp ích cho đất. Bên cạnh đó, chúng ta cần phải luôn khắc ghi công lao to lớn của mẹ và đền đáp công ơn ấy bằng hành động thiết thực, xứng đáng. Tình mẫu tử không chỉ là cội nguồn của những tình cảm khác mà đây còn là tình cảm theo con người đến suốt cuộc đời, góp phần làm cho xã hội này ấm áp hơn. Không gì thay thế được tình mẹ, không gì quý giá hơn tình mẹ, chính những nghĩa cử cao đẹp đó mà tình mẹ đã đi vào thơ ca từ lâu đời và nổi bật là câu thơ: “Tình mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào.”
Bài tập 6 trang 68 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Thông qua sự mong ngóng, chờ đợi của em bé, nhà thơ muốn gửi gắm đến người đọc thông điệp gì? Viết một đoạn văn (5 – 7 câu) thể hiện suy nghĩ của em về thông điệp của tác giả.
Trả lời:
Bài thơ “Đợi mẹ” được viết lên từ những rung cảm chân thành, xúc động của một trái tim luôn khát khao tình yêu thương của mẹ. Qua bài thơ, tác giả muốn gửi gắm đến người đọc thông điệp về tình mẫu tử đáng quý, sâu sắc, bền chặt. Em bé trong yêu mẹ rất nhiều, em biết mẹ đang phải lao động cực khổ, kiếm từng đồng tiền nuôi em, em mong ngóng mẹ về mà không chịu đi ngủ, em cứ thức chờ mẹ mãi… Sau một ngày làm việc vất vả, mẹ trở về nhà, âu yếm yêu thương bế em bé đi ngủ. Em rất thương mẹ, nhưng dường như ngày nào mẹ cũng đi làm về muộn, em ngày nào cũng đợi ngóng mẹ về, giờ hành động đó đã quen đến nỗi trong mơ em vẫn mơ là mình đang đợi mẹ về. Những bài thơ viết về mẹ luôn có sức lay động, truyền cảm đặc biệt. Bởi tình mẫu tử là tình cảm thiêng liêng đối với mỗi con người. Ai trong thẳm sâu tâm hồn, trái tim mình đều có hình bóng người mẹ kính yêu.
Văn bản 2. Một con mèo nằm ngủ trên ngực tôi
Bài tập 1 trang 68 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Tìm những từ ngữ, hình ảnh miêu tả con mèo nằm ngủ trong 3 khổ thơ đầu. Nêu nhận xét về những hình ảnh đó.
Trả lời:
Những từ ngữ, hình ảnh miêu tả con mèo nằm ngủ trong 3 khổ thơ đầu: hòa nhịp trái tim mèo, khép lại rồi đôi mắt biếc trong veo, hàm răng dài nhọn hoắt, móng vuốt của đêm đen, giấc mơ bình yên, như đứa trẻ,…
Nhận xét: Những từ ngữ, hình ảnh trên miêu tả dáng vẻ say sưa của con mèo khi ngủ. Khi ngủ, con mèo trông rất bình yên và đáng yêu khác hẳn dáng vẻ khi bắt chuột.
Bài tập 2 trang 68 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Tìm những tính từ được tác giả sử dụng để miêu tả hình ảnh con mèo. Từ đó, nhận xét về cách miêu tả của nhà thơ.
Trả lời:
Những tính từ được tác giả sử dụng để miêu tả hình ảnh con mèo là: trong veo, nhọn hoắt, bình yên, ngây thơ, bướng bỉnh, kiêu hãnh, ngang tàn.
Nhận xét: Nhà thơ miêu tả hình ảnh con mèo ngủ rất ngoan ngoãn, đáng yêu. Nhà thơ coi con mèo như một em bé. Qua đó thể hiện lòng yêu thương của tác giả đối với động vật.
Bài tập 3 trang 69 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Tìm những từ ngữ miêu tả cảm xúc, tình cảm của nhà thơ khi chú mèo nằm yên trên ngực mình. Em có nhận xét gì về cảm xúc của nhà thơ?
Trả lời:
Những từ ngữ miêu tả cảm xúc, tình cảm của nhà thơ khi chú mèo nằm yên trên ngực mình: vòng tay ấp ủ, trên ngực mình, trái tim mềm đi, lâng lâng như hạnh phúc, âu yếm, vuốt ve, đùm bọc, cất tiếng ca ru.
Cảm xúc của nhà thơ: Nhà thơ cảm thấy hạnh phúc, vui vẻ, tràn ngập tình yêu thương, muốn đùm bọc, chở che cho chú mèo bé nhỏ.
Bài tập 4 trang 69 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Tìm các biện pháp tu từ được sử dụng trong văn bản Một con mèo nằm ngủ trên ngực tôi. Cho biết hiệu quả nghệ thuật của các biện pháp tu từ đó.
Trả lời:
Các biện pháp tu từ:
– Điệp ngữ: Khép lại, ngủ đi.
– Hoán dụ: “Hàm răng dài nhọn hoắt”, “Nỗi kinh hoàng của bầy chuột nhắt”, “Móng vuốt của đêm đen”, “Đôi tai vểnh ngây thơ”, “Cái đuôi dài bướng bỉnh”, “con hổ con kiêu hãnh”, “Hàng ria mép ngang tàng”, “đôi mắt biếc trong veo”.
– Ẩn dụ: trái tim mình ca hát
– So sánh: Giờ đây nằm trong giấc mơ bình yên / Như đứa trẻ giữa vòng tay ấp ủ…
⇒ Hiệu quả nghệ thuật: Nhấn mạnh hình ảnh con mèo nằm ngủ trên ngực tôi và trái tim nhân vật đang thổn thức, bồi hồi. Tạo nhịp điệu cho đoạn văn, nhấn mạnh lời âu yếm, yêu thương của tác giả dành cho con mèo.
Bài tập 5 trang 69 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Thông qua hình ảnh một con mèo nằm ngủ trên ngực mình, nhà thơ muốn gửi gắm người đọc thông điệp gì? Trình bày suy nghĩ của em (3 – 4 câu) về thông điệp đó.
Trả lời:
Qua văn bản trên, tác giả muốn gửi đến thông điệp: Hãy yêu thương các loài động vật bằng cả trái tim mình; hạnh phúc đến từ việc được yêu thương, che chở, đùm bọc người khác, kể cả loài vật bé nhỏ; hãy lắng nghe trái tim mình, để cho trái tim rung động trước những tình cảm nhân ái ấy. Thông điệp gợi cho em tình cảm cao đẹp với muôn loài, dạy cho em cách sống đầy tình thương với con vật, tình yêu thương mang lại cho con người những cảm xúc đẹp, con người trở nên “người” hơn khi biết chở che, đùm bọc cho loài vật.
Bài tập 6 trang 69 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Viết một đoạn văn ngắn (5 – 7 câu) trình bày suy nghĩ của em giữa con người và vật nuôi.
Trả lời:
Vật nuôi là một người bạn bé nhỏ trong gia đình. Những con vật ấy chính là những người bạn đồng hành cùng chúng ta trong hành trình sống, để cuộc đời của ta thêm phong phú và rộng rãi hơn. Vì thế, giữa con người với vật nuôi luôn có một tình cảm khăng khít, gắn bó. Những vật nuôi trong nhà giúp chúng ta bồi dưỡng nhiều tình cảm, rèn luyện kĩ năng sống. Có vật nuôi trong nhà, cuộc sống của ta sẽ bớt cô đơn và nhàm chán hơn. Con vật nuôi cũng như con người, chúng rất cần được chăm sóc, yêu thương và bảo vệ. Dù cuộc sống có phát triển, không gian trở nên chật hẹp nhưng khi đã nuôi chúng, con người cần phải dành cho chúng một tình cảm tốt đẹp. Con người cần phải biết yêu thương và dành cho chúng sự chăm sóc cần thiết. Phải đảm bảo chúng được sống và phát triển tốt. Phải tôn trọng chúng như tôn trọng sự sống trên trái đất này.
Đọc mở rộng theo thể loại Văn bản. Mẹ
Bài tập 1 trang 70 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Mẹ được viết theo thể thơ nào? Hãy chỉ ra những dấu hiệu nhận biết thể thơ trong bài thơ này.
Trả lời:
– Mẹ được viết theo thể thơ 4 chữ.
– Dấu hiệu nhận biết:
+ Số tiếng ở các dòng thơ: 4 tiếng
+ Các dòng thơ ngắt nhịp: 2/2, 1/3 hoặc 1/2/1
+ Gieo vần hỗn hợp: thẳng – trắng, ngày – ngày, khô – khô, mẹ – lệ, già – xa,…
Bài tập 2 trang 70 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Nhà thơ muốn gửi gắm thông điệp gì qua bài thơ? Trình bày suy nghĩ của em (4 – 5 câu) về thông điệp này.
Trả lời:
Nhà thơ muốn nhắn gửi tới tất cả độc giả một thông điệp: hãy luôn trân trọng, nâng niu những khoảng thời gian bên mẹ, hãy biết ơn và hiếu thảo với cha mẹ, thấu cảm được những gì họ đã hi sinh cho con cái. Thông điệp này giúp em bừng tỉnh, nhắc nhở chúng ta rằng hãy quan tâm, chăm sóc và hiếu thảo với cha mẹ khi còn cơ hội, đừng để khi quá muộn. Hãy để sau này nhìn lại sẽ chỉ là những kỉ niệm vui vẻ bên nhau thay vì là sự tiếc nuối, buồn thương.
Bài tập 3 trang 70 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Hình ảnh “người mẹ” trong bài thơ được đặt trong sự so sánh với “cây cau”. Em hãy giải thích vì sao có sự so sánh đó.
Trả lời:
Tình cảm của người con với mẹ trong bài thật sâu sắc và cảm động. Qua những chi tiết so sánh mẹ với cau. Cau ngày càng cao còn mẹ ngày một thấp. Sự đối lập giữa hai điều càng làm người con đau đớn khi nhận ra mẹ ngày một già yếu và xa mình. Người con luôn nhớ kỉ niệm ở bên mẹ.
Văn bản tự chọn trang 70
Bài tập 1 trang 70 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Ghi lại tên 3 bài thơ hoặc tập thơ mà em biết (có thể tìm trên Internet hoặc tủ sách nhà trường).
Trả lời:
3 bài thơ hoặc tập thơ em biết là:
– Sóng – Xuân Quỳnh
– Đêm nay Bác không ngủ – Minh Huệ
– Lượm – Tố Hữu.
Bài tập 2 trang 71 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Chọn đọc 1 bài thơ mà em nêu ở bài tập 1 và cho biết bài thơ được viết theo thể thơ nào? Căn cứ vào đâu để em xác định được như vậy?
Trả lời:
– Bài thơ “Lượm” – Tố Hữu
– Bài thơ được viết theo thể thơ 4 chữ, căn cứ vào mỗi dòng thơ có 4 tiếng.
Bài tập 3 trang 71 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Bài thơ em vừa chọn đọc ở bài tập 2 thể hiện thông điệp gì của tác giả? Trình bày suy nghĩ của em (khoảng 3 – 4 câu) về thông điệp này.
Trả lời:
Bài thơ Lượm của nhà thơ Tố Hữu đã gửi gắm đến người đọc thông điệp về sự hy sinh của thế hệ trẻ cho hòa bình độc lập của Tổ quốc. Thông điệp này đã để lại cho người đọc ấn tượng về một em bé thiếu nhi hy sinh vì nhiệm vụ trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Từ đó gợi ra bài học cho thế hệ trẻ về trách nhiệm voiwd quê hương, đất nước.
Bài tập 4 trang 71 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Mỗi bài thơ là lời nói từ trái tim của nhà thơ đến trái tim của người đọc. Em hãy chia sẻ cảm xúc của mình (khoảng 6 – 7 câu) khi đọc một bài thơ mà em yêu thích.
Trả lời:
Bài thơ Sang Thu của tác giả Hữu Thỉnh là một trong những bài thơ tôi ấn tượng sâu sắc nhất bởi cách nhìn đầy tinh tế của tác giả khi miêu tả cảnh sắc thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa. Với khổ thơ đầu tiên, tôi như thấy mình ở trong không gian nơi vườn thôn, ngõ xóm với sự lan toả của hương ổi và cái sẽ lạnh của gió nhờ động từ “phả”. Đồng thời, với thủ pháp nhân hóa sương “chùng chình”, tôi thấy được sự quấn quýt, chầm chậm của sương. Tất cả đã làm nên sự giao thoa của tạo vật khiến cho tôi không khỏi ngỡ ngàng và xao xuyến. Có thể thấy, hình ảnh đất trời thu sang trong không gian dài, rông cao, đã được bộc tả rõ nét hơn qua những câu thơ ở khổ 2 bằng nghệ thuật nhân hóa: sông “dềnh dàng”, chim “vội vã”, đám mây “vắt nửa mình sang thu”. Kết lại bài thơ bằng khổ 3 với đầy suy tư của tác giả, ông đã khéo léo sử dụng các thủ pháp nhân hóa “sấm bất ngờ”, “hàng cây đứng tuổi” và thủ pháp ẩn dụ hàng cây – con người. Bài thơ đã đem lại sự lắng đọng đến với người đọc, đầy bâng khuâng, cảm xúc, gợi bao suy nghĩ về đời người lúc sang thu. Qua đó, đã giúp tôi có cái nhìn chiêm nghiệm về cuộc đời con người.
Thực hành Tiếng Việt trang 71
Bài tập 1 trang 71 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Xác định nghĩa của từ ngữ được gạch chân và cho biết căn cứ để xác định nghĩa của từ đó.
a. Tôi nằm nghe tim mình ca hát.
Trên ngực tôi nằm ngủ một con mèo.
(Anh Ngọc – Một con mèo nằm ngủ trên ngực tôi)
b. Trời về khuya lung linh trắng vườn hoa mận trắng
Mẹ đã bế vào nhà nỗi đợi vẫn nằm mơ.
(Vũ Quần Phương – Đợi mẹ)
Trả lời:
a.
– Nghĩa của từ: ca hát: đập
– Căn cứ xác định: dựa vào ngữ cảnh của câu thơ, trái tim của bạn nhỏ đang đập khi con mèo nằm ngủ trên người.
b.
– Nghĩa của từ: nỗi đợi: sự chờ đợi, chờ mong
– Căn cứ xác định: dựa vào ngữ cảnh của câu thơ, ngay trong giấc mơ bạn nhỏ cũng đang đợi mẹ về.
Bài tập 2 trang 72 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Đọc đoạn văn sau:
Tất cả bọn tôi đều thấy lòng chùng xuống. Chẳng đứa nào vui xuống vì “trả thù” được Lợi nữa. Chẳng ai muốn thấy một “cao thủ dế” qua đời bằng cách đó. Bọn tôi chỉ ghét lợi thôi, chứ không ghét con dế lửa của nó. Mà ngay cả Lợi, khi nhìn thấy nó khóc như mưa bấc, bộn tôi cũng tan nát cõi lòng, chẳng còn tâm trạng nào mà ghét nó nữa.
Xác định nghĩa của từ “trả thù” trong đoạn văn trên. Căn cứ để xác định nghĩa của từ đó là gì?
Trả lời:
– Nghĩa của từ “trả thù”: gây tai họa cho người khác.
– Căn cứ xác định: căn cứ vào ngữ cảnh của đoạn văn, đám trẻ con định gây chuyện với Lợi nhưng lại gây tai họa cho con dế lửa.
Bài tập 3 trang 72 VTH Ngữ Văn 7 Tập 2: Đọc đoạn thơ sau:
“Một con mèo nằm ngủ trên ngực tôi
Dưới con mèo trái tim tôi đang đập
Tôi nằm nghe nhịp nhàng thánh thót
Trái tim tôi hòa nhịp trái tim mèo”
– Dựa vào ngữ cảnh, hãy xác định nghĩa của từ hòa nhịp.
– Đặt một câu có từ hòa nhịp được dùng theo nghĩa trên.
Trả lời:
– Hòa nhịp có nghĩa là cùng chung một nhịp đập.
– Đặt câu: Căn phòng im lắng đến mức dường như nghe được tiếng trái tim của mọi người hòa nhịp với nhau.