Lịch sử lớp 10 Bài 5: Khái quát lịch sử văn minh thế giới cổ – trung đại
A.Lý thuyết Lịch sử 10 Bài 5:Khái quát lịch sử văn minh thế giới cổ – trung đại
1. Khái niệm văn hoá, văn minh
– Văn hoá:
+ Là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong lịch sử.
+ Văn hoá đặc trưng cho bản sắc riêng của một cộng đồng người của một dân tộc; để phân biệt dân tộc này với dân tộc khác.
Trang sức của người Việt cổ (thời kì văn hóa Đông Sơn)
– Văn minh:
+ Là trạng thái tiến hoá, phát triển cao của nền văn hoá và đối lập với nó là dã man, nguyên thuỷ.
+ Khi loài người xuất hiện và biết chế tạo công cụ lao động bằng đá, họ đã sáng tạo ra văn hoá. Đến thời đại đồ kim khí, Nhà nước và chữ viết ra đời, nhân loại bước vào thời kì văn minh.
Chữ tượng hình của người Ai Cập cổ đại
2. Khái quát lịch sử văn minh thế giới cổ – trung đại
– Từ thời nguyên thuỷ, con người đã sáng tạo ra những giá trị văn hoá. Đến thiên niên kỉ thứ IV TCN, nhân loại bước vào thời kì văn minh đầu tiên với trung tâm chính ở khu vực Đông Bắc châu Phi và Tây Á.
– Thời cổ đại, phương Đông hình thành bốn trung tâm văn minh lớn là Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ, Trung Hoa. Do điều kiện tự nhiên thuận lợi, cư dân phương Đông cổ đại đã sớm hình thành những nền văn minh ở lưu vực các con sông lớn. Một số nền văn minh phát triển rực rỡ đến thời trung đại.
– Văn minh phương Tây ở khu vực Địa Trung Hải ra đời muộn hơn, đầu tiên ở Hy Lạp và sau đó ở La Mã. Nền văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại đạt được nhiều thành tựu to lớn, tiếp tục phát triển ở thời Phục hưng, tạo nền tảng cho văn minh châu Âu sau này.
B.Bài tập trắc nghiệm Lịch sử 10 Bài 5:Khái quát lịch sử văn minh thế giới cổ – trung đại
Câu 1. Nội dung nào sau đây là điểm tương đồng giữa văn hóa và văn minh?
A. Là những giá trị vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo ra.
B. Là toàn bộ những giá trị do con người sáng tạo ra trong lịch sử.
C. Chỉ là những giá trị tinh thần mà loài người sáng tạo ra.
D. Là toàn bộ giá trị vật chất của loài người từ khi xuất hiện đến nay.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: A
Văn hóa và văn minh đều là những giá trị vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo ra trong lịch sử, nhưng văn hóa là toàn bộ những giá trị được sáng tạo từ khi loài người xuất hiện đến nay, còn văn minh chỉ là những giá trị mà loài người sáng tạo trong giai đoạn phát triển cao của xã hội (giai đoạn có nhà nước).
Câu 2. Bốn trung tâm văn minh lớn ở phương Đông thời kì cổ đại là
A. Ấn Độ, Trung Hoa, A-rập và Ai Cập.
B. Trung Hoa, Ai Cập, Lưỡng Hà và La Mã.
C. Hy Lạp, La Mã, Lưỡng Hà và Ấn Độ.
D. Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ và Trung Hoa.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là:D
Bốn trung tâm văn minh lớn ở phương Đông thời kì cổ đại là Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ và Trung Hoa. (SGK – Trang 25)
Câu 3.Hai nền văn minh lớn ở phương Tây thời kì cổ đại là
A. Ấn Độ và Trung Hoa.
B. Hy Lạp và La Mã.
C. Ai Cập và Lưỡng Hà.
D. Ấn Độ và La Mã.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: B
Hai nền văn minh lớn ở phương Tây thời kì cổ đại là Hy Lạp và La Mã. (SGK – Trang 25)
Câu 4. Các nền văn minh cổ đại phương Đông đều được hình thành ở
A. những vùng cao nguyên.
B. các vũng vịnh ven biển.
C. lưu vực các con sông lớn.
D. vùng đồng bằng ven biển.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: C
Do điều kiện thuận lợi, cư dân phương Đông cổ đại đã sớm hình thành những nền văn minh ở lưu vực các con sông lớn. (SGK – Trang 25)
Câu 5. Nền văn minh cổ đại nào sau đây ra đời sớm nhất?
A. Văn minh Lưỡng Hà cổ đại.
B. Văn minh Hy Lạp cổ đại.
C. Văn minh Ai Cập cổ đại.
D. Văn minh Ấn Độ cổ đại.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: C
Quan sát sơ đồ, ta thấy văn minh Ai Cập cổ đại ra đời sớm nhất, khoảng cuối thiên niên kỉ IV TCN.
Câu 6. Chọn cụm từ thích hợp điền vào chỗ trống để hoàn thiện khái niệm sau:
“…… là những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong lịch sử.”
A. Văn vật.
B. Văn hiến.
C. Văn hóa.
D. Văn minh.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: C
Văn hóa là những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong lịch sử. (SGK – Trang 25)
Câu 7. Văn minh là gì?
A. Là toàn bộ những giá trị do con người sáng tạo ra.
B. Là trạng thái tiến hóa, phát triển cao của nền văn hóa.
C. Là toàn bộ giá trị tinh thần của loài người trong lịch sử.
D. Là những hoạt động của con người trong quá khứ.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: B
Văn minh là trạng thái tiến hóa, phát triển cao của nền văn hóa. (SGK – Trang 25)
Câu 8. Đối lập với văn minh là
A. dã man.
B. văn hiến.
C. văn hóa.
D. văn vật.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: A
Văn minh là trạng thái tiến hóa, phát triển cao của nền văn hóa. Đối lập với văn minh là dã man, nguyên thủy. (SGK – Trang 25)
Câu 9. Văn hóa xuất hiện cùng với sự xuất hiện của
A. nhà nước.
B. chữ viết.
C. Trái Đất.
D. loài người.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: D
Khi loài người xuất hiện và biết chế tạo công cụ lao động bằng đá, họ đã sáng tạo ra văn hóa. (SGK – Trang 25)
Câu 10. Khi nào thì nhân loại bước vào thời kì văn minh?
A. Khi công cụ bằng đá ra đời.
B. Khi Nhà nước và chữ viết ra đời.
C. Khi con người xuất hiện trên Trái Đất.
D. Khi con người biết trồng trọt.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: B
Đến thời đại đồ kim khí, Nhà nước và chữ viết ra đời, nhân loại bước vào thời kì văn minh. (SGK – Trang 25)
Câu 11. Những nền văn minh đầu tiên trên thế giới được hình thành ở những khu vực nào?
A. Đông Nam Á và châu Âu.
B. Đông Á và Đông Bắc châu Âu.
C. Tây Âu và Đông Bắc châu Á.
D. Đông Bắc châu Phi và Tây Á.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: D
Đến thiên niên kỉ thứ IV TCN, nhân loại bước vào thời kì văn minh đầu tiên với trung tâm chính ở khu vực Đông Bắc châu Phi và Tây Á. (SGK – Trang 25)
Câu 12. Văn minh Phục hưng là nền văn minh tiêu biểu trong thời kì trung đại của khu vực nào?
A. Tây Âu.
B. Đông Á.
C. Bắc Phi.
D. Nam Âu.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: A
Văn minh Phục hưng là nền văn minh tiêu biểu trong thời kì trung đại của khu vực Tây Âu.
Câu 13. Thành tựu văn hóa nào sau đây không phải là biểu hiện của văn minh?
A. Thể chế nhà nước quân chủ chuyên chế.
B. Vạn Lý Trường Thành (Trung Quốc).
C. Đền Pác-tê-nông (Hy Lạp cổ đại).
D. Đồ trang sức của người nguyên thủy.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: D
Văn minh là trạng thái tiến hóa, phát triển cao của nền văn hóa, xuất hiện khi Nhà nước và chữ viết ra đời.
Đồ trang sức của người nguyên thủy không phải là biểu hiện của văn minh, vì đây là giá trị mà con người sáng tạo ra khi chưa có nhà nước.
Câu 14. Yếu tố quyết định đến sự ra đời sớm của văn minh phương Đông cổ đại là
A. điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp.
B. con người biết sử dụng công cụ lao động bằng kim loại.
C. tín ngưỡng, tôn giáo nguyên thủy sớm hình thành.
D. đời sống vật chất và tinh thần của con người phong phú.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: A
Ở phương Đông thời kì cổ đại có bốn trung tâm văn minh lớn là Ai Cập, Lưỡng Hà, Trung Hoa và Ấn Độ. Cả bốn nền văn minh này đều hình thành trên lưu vực của các con sông lớn. Chính nhờ sự bồi đắp của những dòng sông đó khiến đất đai ở những nơi này trở nên màu mỡ, nông nghiệp có điều kiện phát triển trong hoàn cảnh nông cụ đang còn thô sơ, dẫn đến sự xuất hiện sớm của nhà nước. Do đó, cư dân phương Đông cổ đại sớm bước vào xã hội văn minh và sáng tạo nên những nền văn minh vô cùng rực rỡ.
Câu 15. Văn hóa có điểm gì khác biệt so với văn minh?
A. Có sự đối lập với dã man, nguyên thủy.
B. Phản ánh giai đoạn phát triển cao của xã hội.
C. Chỉ ra đời khi Nhà nước và chữ viết xuất hiện.
D. Là toàn bộ giá trị mà con người sáng tạo ra.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: D
Văn hóa là toàn bộ giá trị vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo ra trong lịch sử, xuất hiện cùng với sự xuất hiện của loài người. Còn văn minh là trạng thái tiến hóa, phát triển cao của nền văn hóa, chỉ ra đời khi Nhà nước và chữ viết xuất hiện, có sự đối lập với dã man, nguyên thủy.
Xem thêm các bài tóm tắt lý thuyết Lịch sử lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:
LT Lịch sử 10 Bài 4: Sử học với một số lĩnh vực, ngành nghề hiện đại
LT Lịch sử 10 Bài 5: Khái quát lịch sử văn minh thế giới cổ – trung đại
LT Lịch sử 10 Bài 6: Văn minh Ai Cập
LT Lịch sử 10 Bài 7: Văn minh Trung Hoa cổ – trung đại
LT Lịch sử 10 Bài 8: Văn minh Ân Độ cổ – trung đại