Lịch sử lớp 10 Bài 10: Văn minh tây âu thời phục hưng
A. Lý thuyết Lịch sử 10 Bài 10: Văn minh tây âu thời phục hưng
I. Bối cảnh lịch sử
1. Về kinh tế
– Ở Tây Âu thời hậu kì trung đại, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa dần hình thành. Sự ra đời và phát triển của thành thị thúc đẩy mạnh mẽ kinh tế hàng hoá, mở rộng thị trường.
Cảnh buôn bán tại các thành thị thời Trung đại
– Đến thế kỉ XIV- XV, kĩ thuật có nhiều cải tiến, công trường thủ công tư bản chủ nghĩa tập trung, nền sản xuất được mở rộng.
– Các cuộc phát kiến địa lí cũng đã tạo tiền đề để biến đổi sâu sắc kinh tế – xã hội Tây Âu.
2. Về chính trị – xã hội
– Thời kì trung đại, Tây Âu chìm trong đêm trường trung cổ với sự thống trị của thần quyền và vương quyền.
– Tầng lớp tư sản ra đời đấu tranh chống lại tư tưởng bảo thủ của Giáo hội và giai cấp phong kiến đang cản trở sự phát triển của xã hội.
– Phong trào Văn hoá Phục hưng bùng nổ là kết quả của sự vận động thay đổi về nhiều mặt trong xã hội Tây Âu.
– Phong trào Văn hoá Phục hưng khởi đầu ở I-ta-li-a vào thế kỉ XIV, sau đó lan rộng ra các nước khác ở Tây Âu cho đến cuối thế kỉ XVI.
II. THÀNH TỰU TIÊU BIỂU
1. Văn học
– Thơ: Thần khúc, Cuộc đời mới của Đan-tê.
– Tiểu thuyết: Mười ngày (G. Bô-ca-xiô), Đôn Ki-hô-tê (M. Xét-van-tét),…
– Kịch: Rô-mê-ô và Giu-li-ét, Hăm-lét, Ô-ten-lô (W. Sếch-xpia)
– Nội dung: truyền bá tư tưởng nhân đạo, ca ngợi tình yêu, sự tự do, vạch trần và đấu tranh chống chế độ phong kiến lạc hậu.
Vở kịch Rô-mê-ô và Giu-li-ét
2. Nghệ thuật
– Hội họa:
+ Lê-ô-na đơ Vanh-xi với những tuyệt tác như La Giô-công-đơ, Bữa ăn tối cuối cùng, Đức mẹ đồng trinh trong hang đá,…
+ Mi-ken-lăng-giơ với các tác phẩm nổi tiếng như: Thiên chúa sáng thế, Cuộc phán xét cuối cùng,… tượng Đa-vít, tượng Đức Mẹ sầu bi.
+ Ra-pha-en với các tác phẩm như Trường học A-ten, Chúa Ki-tô bị đóng đinh, Khu vườn xinh đẹp,…
Bức tranh Trường học A-ten
– Kiến trúc: được phục hồi theo trường phái kiến trúc cổ điển với các giáo đường, dinh thự, lâu đài lộng lẫy được xây dựng.
– Nội dung: Hội hoạ và điêu khắc thường chủ đề tôn giáo nhưng mang tính hiện thực; thể hiện các đường nét trên cơ thể nhân vật hoàn chỉnh, chính xác, cân đối về tỉ lệ.
3. Khoa học, kĩ thuật
a. Toán học, vật lí, y học
– Nhiều thành tựu toán học, vật lí, y học xuất sắc ra đời như:
+ Thuyết hình học giải tích của R. Đề-các-tơ,
+ Nghiên cứu về áp suất khí quyển của E. Tô-ri-xe-li;
+ Thuật giải phẫu của nhà y học Vê-da-lơ,
+ Sự tuần hoàn máu của Ha-vi,…
b. Thiên văn học
– Thiên văn học có nhiều thành tựu quan trọng, đặt nền móng cho thiên văn học hiện đại.
– Tiêu biểu là:
+ N. Cô-péc-ních với thuyết Nhật tâm khẳng định Trái Đất tự quay xung quanh nó và quay xung quanh Mặt Trời;
+ G. Bru-nô phát triển thêm với nhận thức Mặt Trời là trung tâm của Thái dương hệ;
+ G. Ga-li-lê với thành tựu cải tiến kính thiên văn, cải tiến la bàn, nghiên cứu về chuyển động học,…
Nhà khoa học Cô-péc-ních
c. Kĩ thuật
– Thời kì này có những tiến bộ trong lĩnh vực dệt, khai khoáng, luyện kim, chế tạo vũ khí, hàng hải,…
– Đặc biệt, sự cải tiến guồng nước đã tác động tới sự phát triển nhiều ngành sản xuất.
4. Triết học, tư tưởng
a. Triết học
– Các triết gia theo trường phái duy vật công kích triết học kinh viện, chủ nghĩa duy tâm, hướng tới tách triết học ra khỏi thần học. Người mở đầu cho trường phái này là Ph-ran-xít Bây-cơn.
b. Tư tưởng
– Trào lưu tư tưởng nổi bật là chủ nghĩa nhân văn (humanisme). Tính chất cách mạng của hệ tư tưởng mới thể hiện ở việc lên án, đả kích giai cấp phong kiến, chống các quan điểm phản khoa học; đề cao tự do cá nhân và giá trị chân chính của con người; bày tỏ tinh thần dân tộc,…
– Nội dung tư tưởng của phong trào Văn hoá Phục hưng mang nhiều điểm tiến bộ, thu hút các đại biểu đấu tranh trên nhiều lĩnh vực như văn học, triết học, khoa học,…
III. Ý nghĩa của văn minh thời Phục hưng:
– Phong trào Văn hoá Phục hưng kế thừa và phát huy những giá trị nhân bản của các nền văn minh đi trước, đặt nền tảng về văn hoá tinh thần, góp phần biến đổi xã hội, chuẩn bị cho thời kì xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản thời cận – hiện đại.
– Di sản văn hoá Phục hưng góp thêm vào kho tàng di sản văn minh nhân loại những giá trị to lớn trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là triết học, văn học, nghệ thuật và khoa học tự nhiên, tạo nên bản sắc văn hoá châu Âu đương đại.
B. Bài tập trắc nghiệm Lịch sử 10 Bài 10: Văn minh tây âu thời phục hưng
Câu 1. Đôn Ki-hô-tê là tác phẩm văn học nổi tiếng của tác giả nào?
A. Ra-bơ-le.
B. Xéc-van-téc.
C. Bô-ca-xi-ô.
D. Pê-trác-ca.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: B
Đôn Ki-hô-tê là một tiểu thuyết nổi tiếng của nhà văn Mi-quen-đơ Xéc-van-téc (Tây Ban Nha). Tác phẩm có tên gọi đầy đủ là Don Quijote, đại kị sĩ tài hoa xứ Mancha. (SGK – Trang 62)
Câu 2. Ai là tác giả của tác phẩm kịch Rô-mê-ô và Giu-li-ét?
A. Đan-tê A-li-ghê-ri.
B. Uy-li-am Sếch-xpia.
C. Phơ-răng-xoa Ra-bơ-le.
D. Mi-quen-đơ Xéc-van-téc.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: B
Trong thể loại kịch, tác giả kiệt xuất nhất của thời kì Phục hưng là Uy-li-am Sếch-xpia với nhiều tác phẩm nổi tiếng như Ham-lét, Ô-ten-lô, Rô-mê-ô và Giu-li-ét,… (SGK – Trang 62)
Câu 3. Một trong những danh hoạ kiệt xuất của thời kì Phục hưng ở Tây Âu là
A. Lê-ô-na đơ Vanh-xi.
B. Ga-li-lê-ô Ga-li-lê.
C. Ni-cô-lai Cô-péc-ních.
D. Phơ-răng-xoa Ra-bơ-le.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: A
Nghệ thuật Phục hưng đạt đến đỉnh cao với tên tuổi của nhiều danh họa và nhà điêu khắc nổi tiếng như Lê-ô-na đơ Vanh-xi, Mi-ken-lăng-giơ, Ra-pha-en,… (SGK – Trang 62)
Câu 4. Nhà Thiên văn học thời kì Phục hưng nổi tiếng với thuyết Nhật tâm là
A. G. Bô-ca-xi-ô.
B. Ph. Ra-bơ-le.
C. Ph. Pê-trác-ca.
D. N. Cô-péc-ních.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: D
Nhà Thiên văn học thời kì Phục hưng nổi tiếng với thuyết Nhật tâm là Ni-cô-lai Cô-péc-ních. Ông cho rằng Mặt Trời là trung tâm của vũ trụ, Trái Đất tự quay quanh trục của nó và quay xung quanh Mặt Trời. (SGK – Trang 63)
Câu 5. Một trong những học giả tiêu biểu của triết học duy vật thời kì Phục hưng ở Tây Âu là
A. Phran-xít Bây-cơn.
C. Mi-ken-lăng-giơ.
D. Đan-tê A-li-ghê-ri.
B. Mi-quen-đơ Xéc-van-téc.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: A
Phran-xít Bây-cơn là người mở đầu cho trường phái triết học duy vật thời kì Phục hưng ở Tây Âu. (SGK – Trang 64)
Câu 6. Phong trào Văn hóa Phục hưng ở Tây Âu thời trung đại ra đời trong bối cảnh nào sau đây?
A. Quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa hình thành ở các nước Tây Âu.
B. Hin-đu giáo lũng đoạn nền văn hóa, tư tưởng ở các nước Tây Âu.
C. Những thành tựu văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại được đề cao.
D. Giai cấp tư sản đã nắm chính quyền ở hầu hết các nước châu Âu.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: A
Bối cảnh ra đời phong trào Văn hóa Phục hưng:
– Về kinh tế: quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa được hình thành ở các nước Tây Âu.
– Về xã hội: mâu thuẫn giữa quần chúng nhân dân với giai cấp phong kiến và Giáo hội ngày càng sâu sắc.
– Về văn hóa: thế giới quan, ý thức hệ phong kiến và Giáo hội Cơ Đốc giáo đang lũng đoạn nền văn hóa, tư tưởng ở Tây Âu. Do đó, tầng lớp tư sản mới ra đời cần có một nền văn hóa mới phù hợp với họ. Trong bối cảnh ấy, tư sản đã tìm kiếm, tiếp thu và phục hưng lại những giá trị và thành tựu rực rỡ của văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại để tạo nên nền văn hóa cho riêng mình.
Câu 7. Phong trào Văn hóa Phục hưng khởi đầu ở quốc gia nào?
A. Pháp.
B. Hà Lan.
C. I-ta-li-a.
D. Anh.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: C
Phong trào Văn hóa Phục hưng khởi đầu ở I-ta-li-a vào thế kỉ XIV, sau đó lan rộng ra các nước khác ở Tây Âu cho đến cuối thế kỉ XVI. (SGK – Trang 62)
Câu 8. Phong trào Văn hóa Phục hưng do giai cấp nào khởi xướng?
A. Tư sản.
B. Vô sản.
C. Quý tộc.
D. Tăng lữ.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: A
Giai cấp tư sản trong xã hội phong kiến là giai cấp có nhiều tiền của, giàu có nhưng họ lại bị phong kiến, tăng lữ, quý tộc chèn ép, bóc lột. Vì vậy, họ đã đứng lên đấu tranh chống lại chế độ phong kiến, cuộc đấu tranh đầu tiên là đấu tranh trên lĩnh vực văn hóa, mà cụ thể là phong trào Văn hóa Phục hưng.
Câu 9. Tôn giáo nào sau đây đã chi phối toàn bộ đời sống tinh thần của xã hội châu Âu nửa đầu thời kì trung đại?
A. Phật giáo.
B. Hồi giáo.
C. Nho giáo.
D. Cơ Đốc giáo.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là:D
Trong thời trung đại, Cơ Đốc giáo đã chi phối toàn bộ đời sống tinh thần của xã hội châu Âu. Ý thức hệ phong kiến và việc Giáo hội Cơ Đốc lũng đoạn nền văn hóa, tư tưởng là những trở ngại cho sự phát triển của xã hội.
Câu 10. Ai là tác giả của tác phẩm Thần khúc?
A. Đan-tê.
B. Bô-ca-xi ô.
C. Sếch-xpia.
D. Xéc-van-téc.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: A
Thần khúc là bản trường ca của tác giả Đan-tê A-li-ghê-ri. Tác phẩm kể lại chuyến đi của Đan-tê qua Hỏa ngục, Luyện ngục và Thiên đường. Nhưng ở một tầng sâu hơn, nó đại diện cho hành trình của linh hồn hướng về Thiên Chúa. (SGK – Trang 62)
Câu 11. Một trong những nội dung tư tưởng của phong trào Văn hóa Phục hưng ở Tây Âu thời trung đại là
A. đề cao Cơ Đốc giáo và Giáo hoàng.
B. đề cao con người và quyền tự do cá nhân.
C. ủng hộ sự tồn tại của chế độ phong kiến.
D. ủng hộ triết học kinh việc của Giáo hội.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: B
Trào lưu tư tưởng nổi bật của phong trào Văn hóa Phục hưng là chủ nghĩa nhân văn. Tính chất cách mạng của hệ tư tưởng mới thể hiện ở việc lên án, đả kích giai cấp phong kiến, chống các quan điểm phản khoa học; đề cao tự do cá nhân và giá trị chân chính của con người; bày tỏ tinh thần dân tộc,… (SGK – Trang 64)
Câu 12. Một trong những ý nghĩa quan trọng của phong trào Văn hóa Phục hưng là
A. đánh dấu sự ra đời của chủ nghĩa tư bản.
B. mở đường cho văn minh Tây Âu phát triển.
C. củng cố quyền lực của Giáo hội Cơ Đốc giáo.
D. đưa giai cấp tư sản Tây Âu lên nắm chính quyền.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: B
Phong trào Văn hóa Phục hưng được coi là cuộc đấu tranh công khai đầu tiên trên lĩnh vực văn hóa, tư tưởng của giai cấp tư sản chống lại chế độ phong kiến lỗi thời, mở đường cho văn minh Tây Âu phát triển trong những thế kỉ tiếp theo.
Câu 13. Phong trào Văn hóa Phục hưng là trào lưu văn hóa mới ra đời trên cơ sở phục hồi giá trị của những nền văn minh cổ đại nào sau đây?
A. Văn minh Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại.
B. Văn minh Ấn Độ và Trung Hoa cổ đại.
C. Văn minh Hy Lạp và La Mã cổ đại.
D. Văn minh A-rập và Ba Tư cổ đại.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: C
Phong trào Văn hóa Phục hưng là trào lưu văn hóa mới của giai cấp tư sản châu Âu, ra đời trên cơ sở phục hồi giá trị của văn minh Hy Lạp và La Mã cổ đại.
Câu 14. Nội dung nào sau đây không phản ánh đúng bối cảnh lịch sử dẫn tới sự xuất hiện của phong trào Văn hóa Phục hưng ở Tây Âu?
A. Sự xuất hiện và ảnh hưởng của trào lưu Triết học Ánh sáng.
B. Quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa hình thành ở Tây Âu.
C. Tư tưởng bảo thủ của Giáo hội cản trở xã hội phát triển.
D. Sự tồn tại và thống trị của chế độ quân chủ chuyên chế.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: A
Bối cảnh ra đời phong trào Văn hóa Phục hưng:
– Về kinh tế: quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa được hình thành ở các nước Tây Âu.
– Về chính trị – xã hội: sự tồn tại của chế độ quân chủ chuyên chế; sự thống trị của giai cấp phong kiến và Giáo hội khiến mâu thuẫn giữa quần chúng nhân dân với giai cấp phong kiến và Giáo hội ngày càng sâu sắc.
– Về văn hóa: thế giới quan, ý thức hệ phong kiến và Giáo hội Cơ Đốc giáo đang lũng đoạn nền văn hóa, tư tưởng ở Tây Âu. Do đó, tầng lớp tư sản mới ra đời cần có một nền văn hóa mới phù hợp với họ. Trong bối cảnh ấy, họ đã tìm kiếm, tiếp thu và phục hưng lại những giá trị và thành tựu rực rỡ của văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại.
Câu 15. Nội dung nào sau đây không thuộc phong trào Văn hóa Phục hưng?
A. Đề cao giá trị con người và quyền tự do cá nhân.
B. Đề cao quyền độc lập của các dân tộc trên thế giới.
C. Lên án Giáo hội Cơ Đốc giáo và xã hội phong kiến.
D. Xây dựng thế giới quan tiến bộ của giai cấp tư sản.
Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: B
Nội dung của phong trào Văn hóa Phục hưng:
– Lên án nghiêm khắc Giáo hội Cơ Đốc giáo, tấn công vào trật tự xã hội phong kiến.
– Đề cao giá trị con người và quyền tự do cá nhân.
– Xây dựng thế giới quan tiến bộ của giai cấp tư sản.
Phong trào Văn hóa Phục hưng không có nội dung đề cao quyền độc lập của các dân tộc trên thế giới.
Xem thêm các bài tóm tắt lý thuyết Lịch sử lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:
LT Lịch sử 10 Bài 9: Văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại
LT Lịch sử 10 Bài 10: Văn minh tây âu thời phục hưng
LT Lịch sử 10 Bài 11: Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại
LT Lịch sử 10 Bài 12: Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại
LT Lịch sử 10 Bài 13: Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á cổ – trung đại