Giải SGK Lịch sử 12 Bài 5 (Cánh diều): Cộng đồng ASEAN: Từ ý tưởng đến hiện thực

Giải bài tập Lịch sử 12 Bài 5: Cộng đồng ASEAN: Từ ý tưởng đến hiện thực

Mở đầu trang 22 Lịch Sử 12: Vậy ý tưởng, mục tiêu, kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN đã được hình thành như thế nào? Cộng đồng ASEAN được xây dựng trên những trụ cột nào? Những thách thức triển vọng của Cộng đồng ASEAN là gì?

Lời giải:

♦ Ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN ASEAN

– Ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN đã khởi nguồn từ khi ASEAN thành lập (1967).

– Năm 1997, tại Hội nghị cấp cao ASEAN không chính thức được tổ chức tại Ma-lai-xi-a, các nước thành viên đã thông qua văn kiện Tầm nhìn ASEAN 2020, qua đó chính thức khẳng định ý tưởng thành lập Cộng đồng ASEAN.

♦ Mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN: đưa ASEAN trở thành một cộng đồng với ba trụ cột có mức độ liên kết sâu rộng hơn, ràng buộc hơn trên cơ sở pháp lí là Hiến chương ASEAN, đồng thời mở rộng hợp tác với bên ngoài.

♦ Kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN

– Để thực hiện mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN, các nước thành viên đã thông qua kế hoạch triển khai cụ thể trên ba trụ cột: chính trị-an ninh, kinh tế văn hoá-xã hội.

– Sau sáu năm thực hiện, đến năm 2015, ASEAN đã hoàn thành về cơ bản việc triển khai các kế hoạch xây dựng cộng đồng.

– Ngày 22-11-2015, các nhà lãnh đạo ASEAN đã kí Tuyên bố Cu-a-la Lăm-pơ chính thức thành lập Cộng đồng ASEAN kể từ ngày 31-12-2015.

♦ Thách thức của ASEAN:

– Cạnh tranh ảnh hưởng của các nước lớn đối với khu vực;

– Diễn biến phức tạp của tình hình Biển Đông và tình hình quốc tế;

– Biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, dịch bệnh,…

♦ Triển vọng của ASEAN

– ASEAN sẽ tiếp tục phát triển với mức độ liên kết, hợp tác ngày càng sâu rộng trên cả ba trụ cột, tiếp tục là một trong những khu vực phát triển năng động nhất trên thế giới.

– Về đối ngoại, ASEAN có quan hệ rộng mở với các đối tác bên ngoài, đồng thời có uy tín, vị thế ngày càng cao trong khu vực và trên thế giới.

1. Ý tưởng, mục tiêu và kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN

Câu hỏi trang 23 Lịch Sử 12: Nêu ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN.

Lời giải:

– Ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN khởi nguồn từ khi tổ chức này được thành lập năm 1967. Trong Tuyên bố Băng Cốc (1967), các nước thành viên đã nêu mục tiêu xây dựng một cộng đồng hoà bình và thịnh vượng ở Đông Nam Á.

– Năm 1997, ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN được chính thức khẳng định nhân dịp kỉ niệm 30 năm ngày thành lập ASEAN. Cũng trong năm 1997, Hội nghị cấp cao ASEAN không chính thức lần thứ hai tại Ma-lai-xi-a đã thông qua văn kiện mang tên Tầm nhìn ASEAN 2020.

– Tầm nhìn ASEAN 2020 là văn bản đầu tiên đề xuất ý tưởng xây dựng một Cộng đồng ASEAN có nhận thức về các mối quan hệ lịch sử, gắn bó với nhau trong một bản sắc khu vực chung, cùng nhau giữ gìn hoà bình, hướng tới ổn định, tương trợ, hợp tác phát triển phồn vinh, tăng cường vị thế ASEAN trên trường quốc tế.

Câu hỏi trang 23 Lịch Sử 12: Nêu mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN

Lời giải:

– Mục tiêu tổng quát của Cộng đồng ASEAN là xây dựng một tổ chức hợp tác liên chính phủ có liên kết sâu rộng, dựa trên cơ sở pháp lí là Hiến chương ASEAN.

– Cộng đồng ASEAN được hình thành dựa trên ba trụ cột là Cộng đồng Chính trị An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hoá – Xã hội.

Câu hỏi trang 24 Lịch Sử 12: Nêu những nét chính về kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN.

Lời giải:

Kê hoạch xây dựng cộng đồng ASEAN:

– Trên cơ sở văn bản Tầm nhìn ASEAN 2020, các nước thành viên trải qua một thập kỉ xây dựng mô hình và cơ sở pháp lí cho Cộng đồng ASEAN thông qua Tuyên bố Ba-li II (2003) và Hiến chương ASEAN (2007).

– Kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN được thể hiện thông qua Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN (2009 – 2015) cùng với các hoạt động triển khai cụ thể trên ba nội dung: chính trị – an ninh, kinh tế, văn hoá – xã hội.

– Trong giai đoạn 2009 – 2015, nhiều biện pháp tích cực đã được triển khai nhằm chuẩn bị cho sự xác lập của Cộng đồng ASEAN. Các chương trình hợp tác được thúc đẩy trong đó có Sáng kiến hội nhập ASEAN giai đoạn 2.

– Ngày 22-11-2015, các nhà lãnh đạo ASEAN đã nhóm họp tại Ma-lai-xi-a, kí Tuyên bố Cua-la Lăm-pơ, chính thức thành lập Cộng đồng ASEAN.

– Cộng đồng ASEAN có hiệu lực từ ngày 31-12-2015.

Câu hỏi trang 24 Lịch Sử 12: Tại sao khẳng định sự ra đời của Cộng đồng ASEAN đánh dấu bước phát triển mới của hợp tác khu vực ở Đông Nam Á?

Lời giải:

Sự ra đời của Cộng đồng ASEAN đánh dấu bước phát triển mới của hợp tác khu vực ở Đông Nam Á, vì:

+ Cộng đồng ASEAN ra đời là thành quả từ quyết tâm và sự chung sức, đồng lòng của các nước ASEAN trong việc bảo vệ, gìn giữ những nguyên tắc cốt lõi, cùng chia sẻ và đề cao các giá trị hòa bình, hợp tác và ý thức cùng chung vận mệnh.

+ Cộng đồng ASEAN chính thức được vận hành vào ngày 31/12/2015 trên nền tảng hội nhập toàn diện về chính trị-an ninh, kinh tế và văn hóa-xã hội. Kể từ thời điểm lịch sử đó, ASEAN ngày càng gắn kết chặt chẽ với sự đan xen hài hòa về lợi ích giữa các quốc gia thành viên và khu vực. Những lợi ích đó được tóm lược với 3 chữ P trong tiếng Anh, đó là Hòa bình (Peace), Thịnh vượng (Prosperity) và Người dân (People). Điều này cho thấy ASEAN đã có cách tiếp cận toàn diện cho sự hợp tác, hội nhập và phát triển.

+ Cộng đồng ASEAN ra đời, không chỉ thúc đẩy sự hợp tác nội khối ngày càng sâu rộng, toàn diện hơn mà còn thúc đẩy việc mở rộng hợp tác giữa ASEAN với bên ngoài.

2. Ba trụ cột của Cộng đồng ASEAN

Câu hỏi trang 25 Lịch Sử 12: Trình bày nội dung chính của Cộng đồng Chính trị – An ninh ASEAN.

Lời giải:

Cộng đồng Chính trị – An ninh ASEAN (APSC) là khuôn khổ hợp tác chính trị an ninh toàn diện nhằm mục tiêu xây dựng một môi trường hoà bình và an ninh cho phát triển ở khu vực Đông Nam Á thông qua việc nâng cao hợp tác chính trị – an ninh trong khối ASEAN, kết hợp với sự tham gia của các đối tác bên ngoài.

Câu hỏi trang 25 Lịch Sử 12: Nguyên tắc chính trị cơ bản của Cộng đồng Chính trị – An ninh ASEAN là gì?

Lời giải:

Cộng đồng Chính trị – An ninh ASEAN (APSC) không tạo ra một khối phòng thủ chung mà dựa trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc cơ bản của ASEAN là đồng thuận, không can thiệp vào công việc nội bộ, không sử dụng vũ lực và đe doạ sử dụng vũ lực, thúc đẩy hoà bình, ổn định và hợp tác khu vực.

Câu hỏi trang 25 Lịch Sử 12: Trình bày nội dung chính của Cộng đồng Kinh tế ASEAN.

Lời giải:

– Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) là khuôn khổ hợp tác xây dựng ASEAN thành một thị trường và một nền tảng sản xuất thống nhất, trong đó có sự lưu chuyển tự do của hàng hoá, dịch vụ, dầu tư, vốn và lao động có tay nghề.

– AEC thúc đẩy chính sách cạnh tranh về kinh tế, bảo vệ người tiêu dùng, bảo vệ sở hữu trí tuệ, phát triển cơ sở hạ tầng, thương mại điện tử,… hướng tới sự thịnh vượng chung của các quốc gia thành viên.

Câu hỏi trang 26 Lịch Sử 12: Trình bày nội dung chính của Cộng đồng Văn hoá – Xã hội ASEAN

Lời giải:

– Cộng đồng Văn hoá – Xã hội ASEAN (ASCC) xây dựng một ASEAN lấy con người làm trung tâm, có trách nhiệm xã hội nhằm xây dựng tỉnh đoàn kết và thống nhất bền lâu giữa các quốc gia và dân tộc ASEAN bằng cách tạo dựng bản sắc chung, xây dựng một xã hội chia sẻ, đùm bọc, hoà thuận và rộng mở, nơi cuộc sống và phúc lợi của người dân được nâng cao.

– Kế hoạch tổng thể xây dựng ASCC được thông qua, gồm 6 nội dung chính.

+ Phát triển con người

+ Phúc lợi và bảo hiểm xã hội

+ Các quyền và bình đẳng xã hội

+ Bảo đảm bền vững môi trường

+ Tạo dựng bản sắc ASEAN

+ Thu hẹp khoảng cách phát triển

3. Cộng đồng ASEAN sau năm 2015

Câu hỏi trang 28 Lịch Sử 12: Nêu những thách thức và triển vọng của Cộng đồng ASEAN. Lấy ví dụ minh hoạ.

Lời giải:

♦ Triển vọng và thách thức của Cộng đồng ASEAN

– Thách thức của Cộng đồng ASEAN

+ Thách thức an ninh đến từ cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn; thay đổi cấu trúc địa – chính trị khu vực châu Á – Thái Bình Dương nói riêng và toàn cầu nói chung.

+ Sự đa dạng của các nước thành viên về chế độ chính trị, tôn giáo; khoảng cách về phát triển kinh tế giữa các nước.

+ Nguy cơ chia rẽ của ASEAN về các vấn đề khu vực và quốc tế, đặc biệt là khi ASEAN vận hành dựa trên nguyên tắc đồng thuận.

+ Thách thức an ninh phi truyền thống gia tăng, như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, tội phạm xuyên quốc gia, dịch bệnh,… đe doạ môi trường hoà bình, an ninh, ổn định để phát triển của Cộng đồng ASEAN.

– Triển vọng của Cộng đồng ASEAN:

+ Sự vươn lên của khu vực châu Á – Thái Bình Dương nói chung và Đông Nam Á nói riêng là cơ sở để Cộng đồng ASEAN tiếp tục phát triển với mức độ liên kết ngày càng chặt chẽ và sâu rộng trên cả ba trụ cột.

+ Cộng đồng ASEAN đang ngày càng hoàn thiện thể chế, chính sách, cơ chế hợp tác và đạt được nhiều thành tựu về chính trị, kinh tế, giáo dục, khoa học, kĩ thuật, …; từng bước gắn kết các quốc gia Đông Nam Á để trở thành khu vực phát triển năng động, thịnh vượng mới của thế giới.

+ Về đối ngoại, vị thế của ASEAN ngày càng được nâng cao trên trường quốc tế. ASEAN có quan hệ rộng mở với các đối tác bên ngoài, tham gia và đóng vai trò quan trọng tại nhiều diễn đàn lớn trên thế giới.

♦ Ví dụ:

– Về thách thức: Vấn đề Biển Đông, biến đổi khí hậu, quản trị lưu vực sông Mê Công, … đang là những thách thức hàng đầu đe doạ sự ổn định và phát triển của Cộng đồng ASEAN nói riêng và Đông Nam Á nói chung.

– Về thành tựu về kinh tế:

+ Thực hiện Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (viết tắt là: ATIGA), ASEAN đã cơ bản hoàn thành dỡ bỏ thuế cho 98,6% các dòng sản phẩm.

+ Bên cạnh việc hợp tác nội khối, ASEAN còn có hiệp định thương mại tự do (FTA) với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia, New Zealand và Hongkong (Trung Quốc). Năm 2020, Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), giữa 10 nước ASEAN và 5 đối tác là: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia và New Zealand được ký và có hiệu lực từ ngày 1/1/2022.

– Thành tựu về chính trị – an ninh:

+ ASEAN đạt nhiều kết quả quan trọng trong việc duy trì hòa bình, ổn định và an ninh khu vực. ASEAN tạo dựng được sự tin cậy và gắn kết giữa các nước thành viên; thúc đẩy đối thoại và hợp tác giữa các nước trong và ngoài Hiệp hội; xây dựng lòng tin, chia sẻ và phát huy giá trị các quy tắc và chuẩn mực ứng xử giữa các nước tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

+ ASEAN cũng tăng cường hợp tác và nâng cao năng lực xử lý những thách thức an ninh, hạn chế sự can thiệp và chi phối của các nước lớn.

+ ASEAN đã nỗ lực hợp tác nâng cao năng lực xử lý các thách thức an ninh phi truyền thống, đặc biệt trước các thách thức và mối đe dọa do đại dịch Covid-19, khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, an ninh mạng…

Luyện tập 1 trang 28 Lịch Sử 12: Hoàn thành bảng sau về quá trình phát triển của ASEAN theo mẫu sau vào vở ghi.

Năm	Sự kiện	Ý nghĩa
1967
1976
1999
2007
2015

Lời giải:

Năm	Sự kiện	Ý nghĩa
1967	Thông qua Tuyên bố ASEAN (còn gọi là Tuyên bố Băng Cốc)	Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) chính thức được thành lập
1976	Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC, 1976) được kí kết	Đánh dấu sự khởi sắc trong hoạt động của tổ chức ASEAN
1999	Campuchia ra nhập và trở thành thành viên thứ 10 của ASEAN	10 nước Đông Nam Á đã cùng đứng chung trong một tổ chức liên kết khu vực
2007	Hiến chương ASEAN được thông qua	Tạo ra khuôn khổ pháp lý và thể chế cho hợp tác ASEAN
2015	Cộng đồng ASEAN được thành lập	Đánh dấu bước phát triển mới của hợp tác khu vực ở Đông Nam Á

 

Vận dụng 2 trang 28 Lịch Sử 12: Sưu tầm tư liệu về Cộng đồng ASEAN. Giới thiệu những tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

Lời giải:

(*) Tham khảo: Tuyên bố chung thành lập Cộng đồng ASEAN

TUYÊN BỐ CHUNG THÀNH LẬP CỘNG ĐỒNG ASEAN Chúng tôi, các Nhà Lãnh đạo Nhà nước/Chính phủ các nước Thành viên của Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (sau đây được gọi là “ASEAN”), bao gồm Brunei Darussalam, Vương quốc Campuchia, Cộng hòa Indonesia, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, Malaysia, Cộng hòa Liên bang Myanmar, Cộng hòa Philippines, Cộng hòa Singapore, Vương quốc Thái Lan và Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, nhân dịp Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 27 diễn ra tại Kuala Lumpur, Malaysia; Nhắc lại tinh thần khi các Nhà Sáng lập ASEAN tụ họp tại Băng Cốc năm 1967 và ký Tuyên bố ASEAN nhằm tạo ra một tổ chức với mục tiêu đem lại một khu vực Đông Nam Á hòa bình, tự do và thịnh vượng cho các dân tộc của chúng ta; Khẳng định lại cam kết của chúng ta đối với Tầm nhìn ASEAN 2020 (Kuala Lumpur, 1997), Tuyên bố Hiệp ước ASEAN II (Bali, 2003), Tuyên bố Cebu về Đẩy nhanh việc Thành lập Cộng đồng ASEAN năm 2015 (Cebu, 2007), Tuyên bố Chaam Hua Hin về Lộ trình Cộng đồng ASEAN (2009-2015), Tuyên bố Bali về Cộng đồng ASEAN trong một Cộng đồng các Quốc gia Toàn cầu (Bali, 2011), Chương trình Nghị sự Phnom Penh về Xây dựng Cộng đồng ASEAN (Phnom Penh, 2012), và Tuyên bố Nay Piy Taw về Thực hiện Cộng đồng ASEAN năm 2015 (Nay Piy Taw, 2014); Khẳng định hơn nữa cam kết của chúng ta đối với Hiến chương ASEAN, phản ánh mong muốn và ý chí tập thể của chúng ta nhằm chung sống trong một khu vực hòa bình, an ninh và ổn định dài lâu, tăng trưởng kinh tế bền vững, thịnh vượng chung và tiến bộ xã hội; Ghi nhận tầm quan trọng của Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á và các văn kiện chính thức khác nhằm duy trì một khu vực hòa bình và ổn định, góp phần xây dựng Cộng đồng ASEAN; Ghi nhận các nỗ lực và thành tựu quan trọng trong việc thực hiện Lộ trình Cộng đồng ASEAN (2009-2015), bao gồm các Kế hoạch Tổng thể Cộng đồng Chính trị – An ninh ASEAN, Cộng đồng Kinh tế ASEAN và Cộng đồng Văn hóa – Xã hội ASEAN, cũng như Kế hoạch Hành động Sáng kiến Hội nhập ASEAN (IAI) giai đoạn II và Kế hoạch Tổng thể về Kết nối ASEAN; Tin tưởng rằng sự hình thành của Cộng đồng ASEAN đã tạo ra một dấu mốc trong tiến trình liên kết, đảm bảo hòa bình, an ninh và tự cường dài lâu trong một khu vực hướng ra bên ngoài, với các nền kinh tế năng động, cạnh tranh và liên kết sâu rộng, và một cộng đồng thu nạp dựa trên ý thức mạnh mẽ về sự gắn kết và bản sắc chung; Nhấn mạnh mong muốn của chúng ta nhằm tiến tới một ASEAN thực sự dựa trên luật lệ, hướng tới con người, lấy con người làm trung tâm, nơi các dân tộc của chúng ta tiếp tục tham gia và hưởng lợi đầy đủ từ tiến trình liên kết và xây dựng cộng đồng đang diễn ra của ASEAN; và Đảm bảo tiếp tục thực hiện các cam kết của chúng ta đối với tiến trình xây dựng cộng đồng đang diễn ra của ASEAN, trong đó có tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2015, dựa trên các mục tiêu và nguyên tắc của Hiến chương ASEAN. THEO ĐÓ: Tuyên bố việc chính thức thành lập Cộng đồng ASEAN vào ngày 31 Tháng Mười hai năm 2015; Thông qua tại Kuala Lumpur, Malysia vào ngày 20 tháng 11 năm 2015, trong một bản duy nhất, bằng Tiếng Anh.

 

Vận dụng 3 trang 28 Lịch Sử 12: Hoàn thành bảng về cơ hội và thách thức của Cộng đồng ASEAN đối với Việt Nam theo mẫu sau vào vở ghi.

Cộng đồng ASEAN	Cơ hội đối với Việt Nam	Thách thức đặt ra cho Việt Nam
APSC
AEC
ASCC

Lời giải:

Cộng đồng ASEAN	Cơ hội đối với Việt Nam	Thách thức đặt ra cho Việt Nam
APSC	– Mở ra cơ hội giải quyết những vấn đề mang tính chất quốc tế của khu vực mà một quốc gia đơn lẻ không thể làm được. Ví dụ: vấn đề tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, an ninh, an toàn hàng hải, chủ nghĩa khủng bố, kiểm soát vũ khí,… – Có môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước. – Nâng cao vai trò, vị thế của Việt Nam trong quá trình liên kết khu vực và hội nhập quốc tế. -…	– Đòi hỏi phải đổi mới về thể chế, thủ tục hành chính,… – Sự khác biệt về thể chế chính trị; lợi ích quốc gia,… – Những mâu thuẫn, xung đột giữa các nước do lịch sử để lại. Ví dụ: tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, lãnh hải,… – Cơ chế và cách thức hoạt động của ASEAN còn nhiều vướng mắc, chưa hiệu quả,…
AEC	– Mở rộng thị trường – Thu hút nguồn vốn đầu tư, nguồn lao động có trình độ cao từ các nước khác,… – Mở ra nhiều cơ hội việc làm – Tiếp thu, học hỏi kinh nghiệm và phương pháp quản lí kinh tế,… – Tiếp thu, ứng dụng các thành tựu khoa học – công nghệ vào hoạt động sản xuất và đời sống…	– Đòi hỏi phải đầu tư, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực – Tăng áp lực cạnh tranh giữa các quốc gia có cùng lợi thế (ví dụ: cạnh tranh về xuất khẩu nông sản,…) – Nguy cơ tụt hậu so với các nước trong khu vực. – ….
ASCC	– Tiếp cận được nhiều cơ hội mới trên nhiều lĩnh vực như: giải quyết tốt hơn các vấn đề về môi trường, bảo vệ và sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên bền vững phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế xã hội bền vững; – Tiếp cận và chuyển giao những thành tựu khoa học và công nghệ của những nước có trình độ cao trong khu vực góp phần nâng cao tiềm lực khoa học công nghệ trong nước; thông tin truyền thông ngày càng phát triển và mở rộng…	– Thách thức trong việc thực hiện chủ trương tăng trưởng kinh tế đi đôi với xoá đói, giảm nghèo, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội. Điều này đòi hỏi nguồn lực lớn để tổ chức thực hiện. – Nguy cơ mất đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc,…

 

Xem thêm các bài giải bài tập Lịch sử lớp 12 Cánh diều hay, chi tiết khác:

Bài 4. Sự ra đời và phát triển của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN)

Bài 5. Cộng đồng ASEAN: từ ý tưởng đến hiện thực

Bài 6. Cách mạng tháng Tám năm 1945

Bài 7. Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954)

Bài 8. Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 – 1975)

Bài 9. Đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4 năm 1975 đến nay. Một số bài học lịch sử của các cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc từ năm 1945 đến nay