Soạn bài Nhớ rừng
* Chuẩn bị đọc
Câu hỏi (trang 120 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Theo em, trong những trường hợp nào, con người cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc quá khứ của mình? Hãy chia sẻ câu trả lời của em với các bạn.
Trả lời:
Con người thường cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc quá khứ của mình trong những trường hợp sau đây:
– Khi đã trải qua những kỷ niệm đáng nhớ: Khi con người đã trải qua những khoảnh khắc đáng nhớ và hạnh phúc trong quá khứ, họ thường cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc những khoảnh khắc đó.
– Khi đã mất đi một người thân yêu: Khi mất đi một người thân yêu, con người thường cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc quá khứ khi họ còn ở bên nhau.
– Khi đã trải qua những thất bại và hối tiếc: Khi con người đã trải qua những thất bại và hối tiếc trong quá khứ, họ có thể cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc vì không thể thay đổi những quyết định đã làm.
– Khi đã rời xa một nơi quen thuộc: Khi con người rời xa một nơi quen thuộc, như quê hương hay nơi đã sống lâu dài, họ thường cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc những kỷ niệm và mối quan hệ đã có trong quá khứ.
* Trải nghiệm cùng văn bản
1. Theo dõi: Chú ý những chi tiết thể hiện cảnh ngộ và tâm trạng trong hiện tại của con hổ.
Những chi tiết: gậm, căm hờn, nằm dài, khinh lũ người
2. Tưởng tượng: Em hình dung thế nào về cuộc sống “những ngày xưa” của con hổ trong đoạn thơ này?
Đó là cuộc sống thường ngày ở chốn rừng sâu: say mồi dưới ánh trăng, ngủ ngon khi bình minh đang lên, chim rừng đang tưng bừng ca hát, đợi mảnh mặt trời tắt đi để một mình chiếm lấy cả không gian bí mật, chiêm ngưỡng vẻ đẹp của giang sơn sau một cơn mưa rừng dữ dội.
3. Suy luận: Cách thể hiện nỗi “nhớ rừng” của con hổ trong đoạn thơ này có gì khác so với các đoạn thơ trước?
Nếu ở khổ 1, nỗi nhớ rừng được thể hiện qua tâm trạng u uất, căm phẫn thì đến khổ 2 là niềm kiêu hãnh về quá khứ. Sang đến khổ 3, nỗi nhớ rừng được thể hiện trực tiếp, mãnh liệt hơn, tập trung vào những kỉ niệm đẹp thời quá khứ oai hùng.
4. Suy luận: Các dòng thơ: – Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?, – Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! gợi cảm xúc gì của con hổ?
Các dòng thơ đó gợi tâm trạng đau đớn, tiếc nuối khôn nguôi của hổ với một thời huy hoàng trong quá khứ.
* Suy ngẫm và phản hồi
Nội dung chính: Bài thơ mượn lời con hổ nhớ rừng để thể hiện sự u uất của lớp những người thanh niên trí thức yêu nước, đồng thời thức tỉnh ý thức cá nhân. của người dân Việt Nam mất nước bấy giờ.
Câu 1 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Giải thích hoàn cảnh và lí do “nhớ rừng” của con hổ trong văn bản.
Trả lời:
Hoàn cảnh và lí do “nhớ rừng” của con hổ trong văn bản:
– Con hổ bị giam cầm trong vườn bách thú.
– Bị nhốt trong cũi sắt, trở thành một thứ đồ chơi.
– Bị giam chung với những loài vật tầm thường.
– Cảnh nhân tạo tù túng, tầm thường giả dối .
Câu 2 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Phân tích tâm trạng của con hổ trong đoạn 1, 2 và trả lời các câu hỏi:
a. Cuộc sống trong “những ngày xưa” ở chốn đại ngàn và cuộc sống hiện tại trong vườn bách thú của con hổ có những điểm gì khác biệt; sự khác biệt đó được thể hiện bằng hình thức nghệ thuật như thế nào?
b. Qua nỗi “nhớ rừng”, con hổ đã bày tỏ niềm yêu quý và khinh ghét những gì?
Trả lời:
a.
– Cuộc sống trong “những ngày xưa” ở chốn đại ngàn và cuộc sống hiện tại trong vườn bách thú:
|
Ngày xưa |
Hiện tại |
|
– Tự do, oai hùng: chúa tể muôn loài, hống hách những ngày xưa, vùng vẫy, dõng dạc, đường hoàng, lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng – Khoáng đạt, hùng vĩ: cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già, tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi, với khi thét khúc trường ca dữ dội – Bí ẩn, hoang vu: hang tối, mắt thần khi đã quắc |
– Tù túng, ảm đạm: gậm một khối căm hờn trong cũi sắt, nằm dài, trông ngày tháng dần qua, chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi, với cặp báo chuồng bên vô tư lự – Giả tạo, tầm thường: kẻ thù không phải với ta, lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ, cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối, dải nước đen giả suối |
– Sự khác biệt đó được thể hiện bằng hình thức nghệ thuật: đối lập
b. Qua nỗi “nhớ rừng”, con hổ đã bày tỏ niềm yêu quý tự nhiên với sự tự do và khinh ghét những gì gò bó, tù túng, giả tạo.
Câu 3 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Phân tích nghệ thuật miêu tả bức tranh đại ngàn và thể hiện cảm xúc của con hổ trong đoạn 3.
Trả lời:
* Bức tranh đại ngàn:
– Đêm vàng bên bờ suối: Cảnh đêm trăng đẹp, diễm lệ khi con hổ đứng uống ánh trăng thật lãng mạn
– Mưa chuyển bốn phương ngàn: Cảnh mưa rung chuyển đại ngàn hùng vĩ, hổ lãng mạn ngắm giang sơn đổi mới.
– Bình minh cây xanh, tiếng chim ca: cảnh chan hòa ánh sáng, rộn rã tiếng chim ca hát cho giấc ngủ của chúa sơn lâm.
→ Một bộ tranh tứ bình đẹp lộng lẫy, cho thấy những cảnh thiên nhiên hoang vắng, đẹp rợn ngợp và con hổ với tư thế và tầm vóc uy nghi, tráng lệ.
* Tâm trạng của chúa sơn lâm:
– Từ ngữ miêu tả, gợi hình: dõng dạc, đường hoàng, lượn tấm thân, vờn bóng, mắt…quắc…: sự uy nghi, ngang tàn, lẫm liệt của chúa sơn lâm.
– Điệp từ ta : ta say, ta lặng ngắm, ta đợi chết: Khí phách ngang tàn của vị chúa tể.
– Điệp ngữ: Nào đâu, đâu những
– Câu hỏi tu từ: Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
→ Tâm trạng đau đớn, tiếc nuối khôn nguôi của hổ với một thời huy hoàng trong quá khứ.
Câu 4 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Ẩn sau nỗi nhớ của con hổ là nỗi nhớ của ai? Theo đó, “nhớ rừng” thực chất là nhớ về những điều gì?
Trả lời:
– Hình tượng con hổ là sự hóa thân của thi sĩ.
– Nhớ rừng thực chất là tâm trạng của người dân Việt Nam mất nước đang sống trong cảnh nộ lệ và tiếc nhớ khôn nguôi thời oanh liệt với những chiến công chống giặc ngoại xâm vẻ vang trong lịch sử dân tộc.
Câu 5 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Hình tượng con hổ “nhớ rừng” trong bài thơ được xây dựng băng biện pháp nghệ thuật nào? Việc sử dụng biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng như thế nào?
Trả lời:
– Hình tượng con hổ “nhớ rừng” được xây dựng bằng các biện pháp: nhân hóa, so sánh, liệt kê, phóng đại, ẩn dụ, điệp cấu trúc.
– Tác dụng:
+ Biến con hổ thành một nhân vật có nội tâm phức tạp, có sức lay động lòng người.
+ Thể hiện thành công nỗi nhớ rừng da diết và khao khát tự do mãnh liệt của con hổ.
+ Tăng tính biểu cảm cho bài thơ.
Câu 6 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Nêu chủ đề, cảm hứng chủ đạo và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.
Trả lời:
– Chủ đề: khát vọng tự do
– Cảm hứng chủ đạo: yêu nước, yêu quê hương
– Thông điệp: Hình tượng con hổ cảm thấy bất hòa sâu sắc với cảnh ngột ngạt tù túng, khao khát tự do cũng đồng thời là tâm trạng chung của người dân Việt Nam mất nước bấy giờ.
Câu 7 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Phát biểu cảm nhận của em về cách xưng hô và tình cảm, cảm xúc của con hổ qua âm điệu của thể thơ tám chữ trong bài thơ.
Trả lời:
– Cách xưng hô Ta: sự tự tôn, kiêu hãnh của vị chúa tể trong rừng.
– Tình cảm, cảm xúc:
+ Nỗi nhớ rừng da diết
+ Nỗi uất hận, phẫn uất
+ Khao khát tự do mãnh liệt
Câu 8 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Kẻ bảng sau vào vở, nêu một trong những biểu hiện về sự phù hợp giữa các yếu tố hình thức (thể thơ, hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ, vần, nhịp) trong việc biểu đạt nội dung của văn bản:
|
Yếu tố hình thức |
Đặc điểm |
Sự phù hợp trong việc biểu đạt nội dung |
|
Thể thơ |
Các dòng thơ tám chữ, gieo vần thành từng cặp liên tiếp |
Phù hợp để biểu đạt… |
|
Hình ảnh, từ ngữ |
|
|
|
Biện pháp tu từ |
|
|
|
Vần, nhịp |
|
|
Trả lời:
|
Yếu tố hình thức |
Đặc điểm |
Sự phù hợp trong việc biểu đạt nội dung |
|
Thể thơ |
Các dòng thơ tám chữ, gieo vần thành từng cặp liên tiếp |
Phù hợp để biểu đạt nhịp điệu dồn dập, thể hiện sự uất hận, phẫn uất của con hổ. |
|
Hình ảnh, từ ngữ |
Hình ảnh phong phú, sinh động, từ ngữ sử dụng sắc sảo
|
Diễn tả cảnh đại ngàn hùng vĩ, lớn lao, mạnh mẽ phi thường bí ẩn linh thiêng giang sơn của con hổ. |
|
Biện pháp tu từ |
Biện pháp điệp ngữ, câu hỏi tu từ, ẩn dụ, nhân hóa,… |
Tâm trạng đau đớn, tiếc nuối khôn nguôi của hổ với một thời huy hoàng trong quá khứ. |
|
Vần, nhịp |
Nhịp điệu du dương, trầm bổng với vần liền, vần bằng và vần trắc |
Thái độ chán chường, khinh miệt. Nhạc điệu du dương, cảm xúc dào dạt. |
Xem thêm các bài soạn văn lớp 9 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:
Tri thức ngữ văn trang 119
Nhớ rừng
Mùa xuân chín
Kí ức tuổi thơ
Thực hành tiếng Việt trang 128
Sông Đáy